Bezdirmeye (Mobbing) Karşı Neler Yapabiliriz?

BEZDİRMEYE (MOBBING) KARŞI NELER YAPABİLİRSİNİZ? 

Mobbing kavramı, Heinz Leymann tarafından ilk defa 1984 yılında İsveç’te “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık”  başlıklı bir raporda kullanılmıştır. İş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde özellikle bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, bezdirme ve gözden düşürme anlamına gelen mobbing(TDK); artık çağımızın en yaygın psikolojik şiddet yöntemlerinden biri haline gelmiştir.

Bu öyle bir şiddet ki; kelimenin tam anlamıyla kurumsal magandalık diyebiliriz. Bildiğiniz gibi, maalesef iş arkadaşlarımızı ve yöneticilerimizi seçemiyoruz! Ancak seçemediğimiz halde tahammül etmek zorunda olduğumuz ve emir aldığımız bu insanlar; bazen bize öyle acılar, öyle kaygılar ve öyle travmalar yaşatıyor ki!… İşte o anlarda dünyaya geldiğimize geleceğimize bin pişman oluyoruz! Yine insan insanın kurdudur, deyimi de böylece anlam kazanıyor.  Sanıyorum, bu yazıda deşeceğim malum konu; hayatını çalışarak kazanan herkesin canını yakmıştır!

Psikolojimiz ve Kişiliğimiz Oyuncak Değildir!

Adına mobbing, psikolojik taciz, bezdirme veya ne derseniz deyin; öteden beri bir güç gösterisi ya da güçlünün zayıfı ezmesi oyunudur bu… Kimimiz ergenlikte kimimiz çocuklukta kimimiz de iş hayatında tanışırız bu zorbalıkla…

Yakın ilişki kurulan tüm ortamlarda tanımışızdır böylesi bir şiddeti… İşte, ailede, okulda ya da herhangi bir yerde…Nereden geleceği de hiç belli olmaz böylesi bir psikolojik tacizin!…

Olay çoğunlukla şu şekilde gelişir: Çalışanlar, erkek ya da kadın fark etmeksizin herhangi bir yerde psikolojik tacize yani bezdirmeye (mobbing) uğrar. Ve iç dünyasında günlerce, aylarca hatta yıllarca gerçeği kimseye anlatamamanın, hakkını savunamamanın acısını yaşar…

Bununla birlikte bu kişiler, işe gittiği her gün fiziksel ve ruhsal açıdan bir nevi asimetrik bir işkenceye maruz kalır… Bir çıkış yolu arar… Ancak mental açıdan yıkılmıştır ve ne yapacağını bilemez! Ruhundaki acıları dindirmek ve yüreğine bir damla olsun su serpmenin yolunu bulmaya çalışmaktan tükenir!

Ama ne çare? Bu asimetrik savaşta çırpındıkça zihinsel bir felç geçirir ve duygularının kontrolünü hepten kaybeder. Buna göre mobbing şu şekillerde ortaya çıkmaktadır:

Mobbing Türleri:

• Çalışanın tüm haklarını kaybetmesi için yıldırarak işten ayrılmasını sağlamak vs…
• Sözlü taciz, cinsel taciz ve sataşma
• Korkutma, sindirme ve tehdit
• Söz kesme ve söz hakkı vermeme
• Sulu şakalar
• Alay etme, lakap takma ve kalabalık içinde rencide etme
• Küfür, hakaret, kaba ve argo sözlerle taciz
• Yok sayma, görmezden gelme ve engelleme
• Yapılamayacak veya yerine getirilmeyecek bir görev talep etme
• Sürekli suçlama, eleştirme ve aşağılama

Buradan hareketle mobbing türleriyle nasıl başa çıkılabilir ve psikolojik açıdan birey kendini hangi yöntemlerle koruyabilir? Şimdi de detaylı olarak bu sorulara açıklık getirelim:

Mobbing ile Mücadele Ederken Yapılması Gerekenler

Bu yöntemleri bireysel, toplumsal ve hukuksal olmak üzere üç kategoride sınıflandırabiliriz:

Bireysel Mücadele Teknikleri

• Mağdurlar haklarını çok iyi araştırmalı ve haklarını aramaktan çekinmemelidir.
• Mesleki açıdan demotive olunmamalı ve özgüven kaybı yaşamamak için sürekli bireysel nitelikler geliştirilmelidir.
• Kurban pozisyonundan çıkılmalı, varsa yeni iş seçenekleri değerlendirilmeli ve kontrollü adımlar atılmalıdır.

Toplumsal Mücadele Teknikleri

• Geleneksel ve sosyal medyada toplum bezdirme (mobbing) konusunda bilinçlendirilmelidir.
• Bezdirme yani ‘mobbing’e uğrayanların başvuracağı masalar kurulmalıdır. Bu anlamda da mevcut destek hatlarından bilgi ve psikolojik yardım sağlanmalıdır. Ülkemizde Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi Alo 170 hattından bu sorunlara yönelik detaylı ve kapsamlı bir bilgilendirme alınabilmektedir.
• En önemlisi sendika temsilcileri işyerindeki psikolojik saldırıları araştırabilmekte, iş sözleşmesine psikolojik tacize karşı yaptırım maddeleri ekletebilmektedirler (Daveport vd. 2003’ten Aktaran: Mizrahi, 2013:448).

     Hukuki Mücadele Teknikleri

• Mobbing ile mücadele de en önemli mücadele hukuki yani devlete ait olan mücadeledir. Bunun için öncelikle mobbing eylemleri suç olarak kanunlara yansıtılmalı ve bunun caydırıcı yaptırımları ortaya konulmalıdır. Mobbing konusunda bir yasal düzenleme bulunmamasına karşın; Anayasa, İş Kanunu, Medeni Kanun ve Yeni Borçlar Kanunu; özellikle kişilik haklarına yönelik saldırılara ilişkin de hükümler içermektedir. Yine psikolojik tacize uğrayan çalışanın öncelikle Borçlar Kanunu, İş Kanunu ile İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında sözleşmeye aykırılıktan (işverenin gözetim borcunu yerine getirmemesi) dolayı maddi ve manevi zararlarının tazminini isteme hakkı bulunmaktadır.
• İş Kanununun 24.maddesinin II. bendinin b alt bendine göre “işveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa” işçi iş sözleşmesini haklı nedenle derhâl feshedebilir.

• İşverenin işçiye veya aile üyelerine karşı cinsel tacizde bulunması da işçiye haklı nedenle derhâl fesih hakkı vermektedir. Buna göre ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâller ve benzer nitelikteki örneklerle beraber son zamanlarda oldukça gündemde olan psikolojik taciz (mobbing) de duruma göre bu alt bent kapsamında duruma göre ise aşağıda belirtilen İş Kanunu m. 24 II, c alt bendi kapsamında değerlendirilebilmektedir.
• İş Kanununun 24. maddesinin II. bendinin c alt bendi uyarınca “işveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa” işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

KAYNAKÇA

TDK, (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.

Göztepe, Ece (2015). “Anayasa Mahkemesi’nin “Mobbing” Bașvurularına İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi”. Anayasa Yargısı, Sayı: 32 (323-342).

Işık, Olcay,Yıldız, Şükrü ve Sarıoğlu, İbrahim (2018). Temel İş Hukuku. Editör: Özgür Oğuz. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Mizrahi, Rozi (2013). “Çalışma Hayatında Mobbing İle Mücadele Yöntemleri”. Sosyal Ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5. Sayı: 2 (443-451).

Süzek, Sarper (2018). İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.

https://www.iyihisset.com/yasa/kariyer/mobbing-nedir-ve-nasil-ispatlanir. Erişim Tarihi: 19.02.2020.

Bezdirmeye (Mobbing) Karşı Neler Yapabiliriz?

Fatih ÇELİK 
reporterkfc@gmail.com

Blog

Etiketler: Bezdirme, Fatih Çelik, Mobbing